||IN HVNC TOMVM PRIMVM SPECIALE ARGVMENTVM.

POSTQUAM Illustrissimus et laudatissimæ memoriæ Princeps, GVLIELMVS Hassiæ Landtgravius, per Nobilissimum et Amplissimum virum HENRICVM RANZOVIVM Vicarium Regium in Holsatia, Cometæ Anni 1585, Descriptionem a nobis expetivisset, et de reformatione suorum Instrumentorum nonnulla simul indicasset, factum est, ut ego luculenter respondendo, de Instrumentorum restitutione ulterius, quam Wratislaviensis ille Mathematicus, qui talia hîc vidit, et ad ipsum detulit, admonerem, atque insuper dicti Cometæ accuratas Observationes, hincque deductas Mathematicas conclusiones, ipsi communicarem. Ad quæ Illustrissimus ille Princeps tam proprijs suis Literis, quam per eum, quem tunc in Aulâ habuit Mathematicum CHRISTOPHORVM ROTHMANNVM, in hisce studijs eximie versatum, mihi Clementer et Erudite rescribi curauit, nostrasque Observationes et ratiocinia approbando, convenientiam in denotatione eiusdem Cometæ demiratus est: misitque simul nonnullas ê suis Animadversionibus Cælitus deductis, quas calculo a nobis subijci, atque cum nostris conferri desideravit; quæ deinde examinata remisi, et disconvenientiam nonnullam Mechanicæ tractationis ab ipso in Globo factæ, a calculo Geometrico, ostendi: moxque distantias nonnullarum Fixarum nostris Sextantibus acceptas recensui; quo collatio cum illis, quæ in ijsdem Stellis, mediantibus ipsius Organis, adinventæ erant, institui posset. Eandem quoque ob caussam Altitudines Meridianas quarundam insigniorum Stellarum hîc |nostris Quadrantibus, certis Annis, denotatas subieci; ut Declinationes earundem hinc derivatæ, cum ijs, quæ Cassellis pari ratione conquisitæ essent, ad invicem expenderentur. Quin et 50. circiter selectarum inerrantium Stellarum loca ad initium Anni 1587. ex nostris, ê Cœlo ipso, desumtis Verificationibus, tam in longum, quam latum, accurate in ipso Minuto restituta impertivi: applicatâ simul tam Alphonsinâ, quam Coperniceâ in ijsdem supputatione: ut discrimen, quod nonnunquam admodum evidens est, promptius pateret. Demum etiam omnium Planetarum ternis diebus in Ianuario prædicti Anni nostris Organis Cælitus, ad certa horarum momenta, denotatos Situs, una assignavi: partim quia alias rarissimum est omnes Planetas intra unicam Vniuersi revolutionem Observationi commode patêre; partim vt differentia ab utroque usitato Calculo, eandem etiam ob caussam apposito, citius elucesceret: Quæ tamen subinde in quolibet horum Planetarum maior, quam tunc deprehensa est, evenire potest. Atque hæc fere sunt, quæ septenis circiter prioribus continentur Epistolis. Postmodum subsequentibus nonnullis; De In|strumentorum Fabricâ, et accuratâ emendatione; De varijs Observationibus Astronomicis, idque tam in Sole quam Lunâ, et reliquis Stellis; De Poli Altitudine ad amussim scrutandâ; De Obliquitate Eclipticæ maximâ penitius, quam antea factum fuit, discernendâ; De Hypothesibus Astronomicis; De Luminarium, Stellarumque Refractionibus Opticâ ratione contingentibus; et De Crepusculis, disseruimus: unaque De materia Cæli atque similibus multifariam egimus: Tum quoque præcipue de Fixarum terminis præfiniendis; ubi de |quinque vel sex Minutorum differentiâ, quæ inter Landtgravianas Observationes et nostras, quoad Longitudines, fere semper incidit, nonnunquam disceptavimus; Viroque nostrum pro suâ Inventione stante. Vbi occasionem, cur uncia illa gradus in Landtgravij longitudinibus abundet, sufficienter ostendi: si modo id locum merêri potuisset, præsertim apud ipsius Mathematicum; in quem tritum illud quadrare videtur: Qui volet ingenio cedere, nullus erit. Ipsemet tamen Princeps, cûm intellexisset, me non saltem per Veneris Observationes vespertinas, sed et Eöas, Fixarum limites diligentissime examinasse, quid inferret, aut obijceret, non reperit. Siquidem ab ipsius Mathematico in hoc subtili et principali negotio habitæ determinationes, ex Altitudinibus et Azimuthis, mediante loco Solis et tempore, in certis Sideribus perquisitæ, tam accuratam pervestigationem haud sustinuerint. Nec etiam ea, quâ postmodum usus est ad nostri imitationem, per Venerem, videlicet, tam interdiu, quam noctu apparentem, et ad Solem atque Stellas collatam, Ratiocinatio, tantæ præcisioni sufficeret: Ex quo rariores eiuscemodi habuerit, intermediante Veneris Stellâ considerationes, et easdem circa occiduam saltem Cæli plagam, Venere ipsa vesperugine existente: Quæ in eo tantummodo situ Animadversio, ob Refractionum aliam atque aliam insinuationem, exactissimum, quem petimus, scopum non attingit. Ideoque pluribus, ijsdemque et Eöis et Occiduis hîc opus est in Venere collimationibus: Eâdem pariter fere et a Sole, et ab Horizonte, adeoque ipsa Terrâ, remotâ, inque consimili pene Solis et Stellarum utrinque sublimitate. Quemadmodum nos Capite secundo Libri primi | varie, et luculenter præstitimus. Imô cum mecum hîc iussu sui Principis aliquando fuisset Rothmannus, atque nostram in his pervestigandis, accurationem, consideratius expendisset, tandem de Landtgravianis â se ipso ordinatis Longitudinum limitibus, quoad quina illa Minuta, hæsitare se non inficiabatur; in Azimutha et Altitudines, per Quadrantes lubrice acceptas, culpam illam minutulam reijciens. Qua etiam de re apud Principem suum, dubitationem se antea movisse aiebat. Quin et de Cometa Anni 1590. breuiter et sedulo tractamus. Agimus insuper mox de Motibus Terræ tribus a COPERNICO introductis: quos Rothmannus tueri nititur, præsertim quoad duos illos priores: |Ego vero omnes tres irritos reddere. Atque, ut breviter, et summatim dicam: Hæc et pleraque alia ad negotium Astronomicum facientia, hinc inde, disquisitioni et enucleationi subijcimus. Cumque Rothmannus me hîc per aliquot Septimanas (uti dictum) invisisset, quo Machinas nostras Astronomicas coram diligentius inspiceret, atque ad Principem suum de ijs referret; Is verô per Patriam suam hinc redeundo istic præ invaletudine detentus, ad Landtgravium non reverteretur; evenit, ut misso huc a Landtgravio Nobili quodam Adolescente Dano, qui ei tunc in Aula inserviebat, Instrumentorum meorum Descriptionem per eundem illi, sic expetenti, miserim: prout tunc a meo Amanuense Germano, carptim concipi et exarari poterat. Quam Synopsin postea in Latinum idioma conversam, paulo locupletius augeri curavi. Adiunctis insuper Iconibus, Ædificiorum et Locorum Astronomiæ Instaurationi a nobis in hac Insula ordinatorum. Quæ om|nia circa finem harum Epistolarum tam Germanice, quam Latine, in unum quasi fasciculum digesta, comprehenduntur: Delineationes tamen et plenarius eorundem Instrumentorum usus, non assignantur, eo, quod hæc peculiari libro tractanda veniant: Et quia plerorumque Organorum Astronomiæ inservientium designationes in ipsis Tomis Progymnasmatum a nobis suis locis appositæ, una cum eorundem explicatione succincta, exhibeantur. Sequuntur postmodum paucæ adhuc Epistolæ ipsius GVLIELMI Landtgravij, tum quoque vna Filij eius MAVRITII. Agit autem Pater in ijs de Astronomicis parce nonnulla: tum quoque de Alcibus Animantibus Norvegiæ procurandis pleraque immiscet: Filius verô, mihi benigne rescribendo, Carmen in meorum Operum commendationem a se concinnatum, clementer impertit. Hisce subiecimus Rothmannicas quasdam Literas, quas post longum silentium ad me ê patriâ dedit, ubi nostrorum de Cometis Librorum êditionem, maturari exoptat. Ad quas ego rescribens, et moræ huius caussas exposui, et simul de Aristotelici cuiusdam Philosophi in Scotiâ, contra nostras de Cometis Assertiones, Invectivâ, quædam illi commemoravi, et de nonnullis alijs admonui. Tandem vero interveniente lugubri Fato, quo Optimus ille Princeps GVLIELMVS, de Astronomia præclare meritus, ex his Terris evocaretur, Literarum ex Hassiâ nobiscum commutatio, eadem fatali necessitate conquievit. Ideoque Consolatorias saltem ad MAVRITIVM Filium perscriptas, et de Alcibus transmissis mentionem facientes, addidimus: Ac demum Parentationem versibus, pro nostro modulo, in obitum |Parentis eius, tanti Herois, perenni memoria laudeque dignissimi exaratam, Colophonis loco subiunximus. Sicque huic Primo Epistolarum Tomo extremam manum imposuimus. Id vero insuper indicandum censui, quod ipsæ Illustrissimi Principis Landtgravij Literæ, Germanico et vernaculo ipsius Idiomate conscriptæ, utut multa |Latina (cuius etiam Linguæ ille apprime gnarus erat) una immisceant, tamen eas totaliter in Latinum sermonem, ut ab exteris etiam Germanicæ Linguæ ignaris, intelligerentur, convertendas, et una apponendas duximus. In Rothmanni vero, Mathematici eiusdem Principis, Literis, hac cura opus non erat; siquidem istæ omninô Latine exaratæ, mihi mittebantur. Id tamen, quoad has, admonere volo, Rothmannum ipsum, cum nobis hîc ante sexennium præsto fuisset, dixisse, Epistolas illas non minus quam nostras extemporaneas fuisse, et iussu Principis, celeri pennâ ad me datas; ideoque se maluisse, ut non publicarentur; Quod et ego in eius gratiam intermissurus pæne fueram, nisi ex Oratione Funebri Clarissimi I. C. Treutleri, in Exequijs Landtgravij publice habita, huc impulsus fuissem. Ea enim, ut Epistolæ Astronomicæ ipsius Laudatissimi Principis ad nos datæ, aliquando evulgarentur, exoptari, innuebat. Quod sane absque Rothmannicarum una editione fieri commode vix potuit. Hæc fuêre, quæ generali et breui indicatione de huius primi Libri contentis præfari hoc loco volui. Cætera particulariora, et si quæ forte hîc neglecta sunt, quilibet ea sedulo introspiciens, facile assequetur. Tu itaque benigne Lector his fruere, et Vale.