S.

SIC est, Vir Nobilis et magnifice Amice, licet de facie mihi ignote, plurimi tamen ob præclaras ingenij tui dotes semper faciende, quod a Sacra Cæsarea Maiestate Pragam clementissime vocatus ab ipsius CæsareaA Maiestate, in ipsius Cæsarea Maiestas clientem clementissime sim acceptus et liberaliter prout ferunt hæc tempora mihi et meis studijs ab ipsius Cæsarea Maiestate provisum. Concessus etiam est benignissime habitationi meæ locus hic in arce Benachia 5 miliaribus Pragâ distante, ubi commodius et tranquillius quam in urbe, consuetis meis exercitijs Astronomicis et Spagyricis vacare licebit, et opus Astronomicum, quod diu multumque molior, favente Cœlestium Opifice in ipsius CæsareæA Maiestatis et Imperij honorem (siquidem ob quorundam inscitiam et invidiam in patria mea id fieri nequiverit) absolvere et consecrare, qua etiam de caussa totum meum apparatum Astronomicum et supellectilem omnem, quam Magdeburgi reliqui, huc transferri curo.

Cæterum ut ad Μ. T. eruditas quæstiones pro virili respondeam, sic habeat. Veneris stellam anno ante CHRISTUM 4 inchoante cœlitus non conspectam, magni miraculi loco ducerem, si res ea indubie constaret: sit fides apud Autorem, qui cum Poëta fuerit, Privilegio forsitanA Poëtico usus est, cum ne quidem Historici, qui magis veraces haberi volunt, et certe esse debebant, in cœlestibus ostentis recte indicandis, experientiæ consona semper proferant, adeo ut interdum Chasmata quædam et ignitas aëris inflammationes, varias formas sæpe exhibentes, pro Cometis habeant, quos tamen ipso in Cœlo locum obtinere, illicque cursum suum absolvere, e septem, quos intra 22 Annos conspexi, ratis observationibus demonstrative comprobavi. Concedatur vero ♀^ris stellam tunc miraculose delituisse: ☿^ij tamen interventu id fieri potuisse, ut sicA Eclipsin passa sit, verisimile non videtur, neque enim ☿^ij stella in cœlo tantæ apparet magnitudinis, ut ♀^ris stellam, quæ multo maior conspicitur, abscondere possit. Adde quod ☿^ij stella luminosa sit, nec opaco corpore prædita ut ☾, ideoque si quando centraliter ♀^ri et visui nostro interponeretur, lumen suum illius lumini potius coniungeret, sicque illud augeret magis quam imminueret. Taceo quod ob motus celeritatem diu sub ♀^ris stella ☿ consistere nequeat, nisi in easdem partes æquarentur ambarum motus, quod rarissime evenit. Præterea cum ipsemet ex calculo Prutenico adinveneris, stellam ☿^ij tunc fuisse 2¾ G. ♀^re borealiorem, satis partiliter et exacte pro Eclipsatione non iungebatur. Licet enim in latitudine non saltem horum duorum Planetarum, quos inferiores vocant, sed et cæterorum magna diversitas in cœlo ab utrisque tabulis deprehendatur, tamen adeo enormiter ☿^ij stellam quoad latitudinem exorbitare non animadverti. Observavi quidem ♀^rm, cum esset circa medietatem ♓^ium iuxta Perigæum Epicycli (ut communiter loquuntur) latitudinem Boream assequi posse partium 9 Min. 50, tribus gradibus plus quam fertA Alphonsinorum calculus, licet is Coperniceum unico circiter excedat, ita ut in 10^um G. completum excrescere possit eius ab Ecliptica in Boream digressio; idque bis denotavi, utpote anno 1587 etA 1595 interiecto (uti requiritur) octennio, quibus etiam temporibus ♀^rem intra triduum et quatriduum tam vespertinam quam eoam meis instrumentis observavi et commutationem illius (uti vocat COPERNICUS) hinc promptius restitui. Sic etiam in ☿^io et tribus superioribus Planetis non modicam adinveni in eorum latitudinibus (veluti innuiA) a cœlesti norma exorbitationem, adeo ut ne quidem in tribus illis, ubi simplicior ratio est, limites maximarum latitudinum rite prædefiniti sint a PTOLEMÆO, cuius placitis nimis secure æquievit COPERNICUS, nec nodi intersectionum circuituum Planetarum cum Ecliptica ita se habent, respectu Apogæorum, uti ex PTOLEMÆO assumpsit idem COPERNICUS. Et si ea quæ de his tradidit PTOLEMÆUS, ipsius ævo cœlo consona erant, oportebit nodos hosce simulque limites maximæ latitudinis longe alium sensibiliter per se habere motum, quam is est, qui ab Apogæorum mutatione procedit, differentia nunc intercedenteA multorum graduum. Quin et [in]A ipsa ☾ non minima conspicitur in latitudine varietas atque a traditione antecessorum diversitas. In novilunijs siquidem et plenilunijs latitudinem maximamA obtinere potest 4 partium et 58', quæA Ptolemaicum limitem intra 2' attingit. At in □^tis eandem tertia gradus parte iuxta limitemA boream et austrinum adauget, et quod magis mirum est, nodorum insuper motum exhibet inæqualem singulis mensibus hinc inde reciprocantem, idque sensibili intervallo, quod gradum 1 35' attingit. ExA modo dictis itaque (de quibus tamen alias latius et particularius volente Deo agam) satis liquet, quod Μ. T. latitudinis Planetarum calculum e tabulis consuetis erutum, non citra rem suspectum habeat; nihilominus circa ea tempora, quando in ☿^ij latitudine e tabulis Prutenicis supputatio est instituta, usque adeo magnum insinuari potuisse errorem vix crediderim, quod PTOLEMÆI temporibus, quibus ille astrorum observationibus invigilavit, decies magis quamA nunc sumus propiora fuerint. Et canones Prutenici illo ævo Ptolemaicis quam proxime subscribuntA. At si in observatis PTOLEMÆI error aliquis subrepsit, quod non raro factum haud sine causa suspicor, frustra superA hoc fundamentum ædificamus; quare circumspecte admodum, nec nisi limitatione competenti adhibita eius placitis utendum.

De Eclipsibus, quæ scribis, ita se habent quod Prutenicæ tabulæ ijs, quæ PTOLEMÆI ætate contigerunt, quam proxime consentiantA, nec tamen singulis satis præcise adaptatæ sint; constat enim COPERNICUM ad Ptolemaicas Eclipses, quatenus in nonnullis fieri potuit, tanquam Epochas suos numeros applicuisse. In omnibus tamen accuratam amussim invenire non sustinuit, ob aliam quandam inæqualitatis lunaris nec a PTOLEMÆO nec ipso animadversam implicationem. Neque enim tres Eclipses prout illi factitarunt, sufficiunt ad primam inæqualitatem ☾^æ enucleandam, ut de altera adhuc intricatiore hîc nihil dicam; sed pluribus in diversis Eccentrici seu maioris Epicycli locis opus est ijsdemqueA accuratissime denotatis. Ut vero hæc aliquatenus in uno saltem exemplo dispiciasA, mitto deliquij ☾^æ in principio huius anni pragmatiam, tam in triangulari demonstratione ex hypothesi nostra, quam numeris correspondentibus ab eximio Mathematico Wittebergensi M. IOSTELIO, dum ibi aliquamdiu ob luem in Bohemia grassantem et alijs de causis subsisterem, me concedente factitatam et typis excusam. Ubi vero meæ tabulæ, favente divina ope, de motu luminarium (quas cæteris Planetis præmittere animus est) sub auspicijs RomaniA Imperatoris RUDOLPHI Secundi in lucem prodierint, testabitur experientia, eas non saltem nostro seculo adamussim quadrare, sed et vetustissimis illis Eclipsibus sufficienter congruere, quatenus veterum observata ipsissimis Cœli apparentijs præcise consona fuêre. Et quid quæso vel in ☾^a vel cæteris Planetis ab omni vitio immune præstare poterant, cum stellas fixas minus fideliter correctas adhibuerint, quemadmodum mille affixarum stellarum accuratissima restitutio in ipso minuto adeoque nonnunquam eius semisse a me præteritis aliquot annis exantlata et nuper Cæsareæ Maiestati in membrana manuscripta subiectissime exhibita, abunde testari poterit, collatione cum consuetis abacis instituta. Obtuli etiam eidem Cæsareæ Maiestati in alio libro manuscripto Solis et Lunæ restitutionem ad singulos dies duorum proximorum annorum, apposita simul discrepantia utriusque calculi Alphonsini et CoperniceiA, quæ subinde non exigua est. Quin et in tertio quodam eiusdem formæ et magnitudinis libro Mechanicam Astronomiæ partem Instrumenta mea, quæ hactenus elaboravi repræsentantem, eumque typis, postquam Dania excessi, impressum, ipsius Cæsaris Maiestati pariter humillime dedicaviA. De hoc ultimo misissem nunc tria exemplaria, duo pro illustrissimis Ducibus Bavariæ GUILHELMO seniore ac patre et MAXIMILIANO filio regente, tertium pro te ipso, sed nullum iam ad manus habeo quod coloribus rite illuminatum (uti vocant) existitA. Verum id Pragæ modoA fieri procuro, quo peracto, quod modo dixi præstabo: et forte plura etiam mittam, quæcunque tam cito describi curare potero. Interim pauculis verbis indicare non degraveris, an dicti Illustrissimi Principes vestri talibus afficiantur. Valeat T. M. quam felicissime et diutissime, meque literis suis, uti benevole incepit, eruditis sæpius invisere, atque amicitiam semel ijs, cum aliter vix liceat, inchoatam ijsdem continuare et conservare pergat; inveniet me ad idem præstandum quamA paratissimum, ut nunquam sic se certasse priorem pœniteat, omniaque ei studia mea et quæcunque a me proficisci possunt officia, lubens polliceor atque offero. Cæterum quod non prius rescripserim, varijs occupationibus, quibus Pragæ præpediebar, et migrationi in hanc arcem nuperæ imputet, et candide excusatum habeat. Volui istam tarditatem in rescribendo ea, quam vides, prolixitate compensare, quæ ut accepta sit rogo.