||QVADRANS MAXIMVS CHALYBEVS QVADRATO INCLVSVS, ET HORIZONTI AZIMVTHALI CHALYBEO
INSISTENS.
Figur
21 Quadrans maximus chalybeus quadrato inclusus, et horizonti azimutali chalybeo insistens
||
EXPLICATIO FABRICÆ ET VSVS.
HUNC quidem Quadrantem superius inter Instrumenta delineata numero 7.
explicuimus, aliâ tamen ratione dispositum; ita ut intra cryptam muralem in axe
quodam forti Chalybeo Zenith et Nadir respiciente convolveretur, et simul
intra muri cryptici circumferentiam, Armillam firmam haberet Azimuthalem, quemadmodum
isthîc cum alijs requisitis, huc pertinentibus, sufficienter et
depictum et explicatum est. Verum cum ibidem pollicitus sim, me suo loco
alteram ejus dispositionem, quâ ab initio usus fueram, ostensurum, en eam hîc
habes: quæ brevibus sic explanabitur: ABCD ipse Quadrans, A Centro descriptus,
et Quadrato AEFG comprehensus. Ejus Regula ACI, inferius extenditur, ad
manubrium H, prope quod est pinnacidium, rimulas habens superiori ad C Parallelas.
Elongatur vero a C in I superiore parte, ut Quadratum ubique contingere possit:
cui superius fila quædam Orichalcica juxta I sustentaculi loco addita sunt, quo
iudex in lineâ rectâ ubique permaneat. Quæ a posteriore parte visuntur ALMNO
ferreum fulcrum indicant, Quadrantem totum in plano Horizontali substrato
Orthogonaliter sustinens. Nam juxta A Horizonti Azimuthali instar tenaculi
habentis infra se cochleolam plumatam, associatur, ut in eo per manubrium quod
a posteriore parte est, in ipso Azimuthali circulo quâcunque luberit,
circumduci queat. Ipse vero Azimuthalis Circulus, de quo loquor, per literas PQRS
repræsentatur. Per X vero indicantur quinque columnæ fortes totam machinam
gestantes, apud quarum capitella juxta YZ sunt cochleæ quædam, perennes
dictæ, cum suis etiam manubrijs volubilibus, Circulum Azimuthalem, in
æquilibrium Horizontis disponentes, et totum Quadrantem in verticale planum
dirigentes, prout exigunt perpendicula apud V et W signata. Cætera constant
ex indicatione factâ superius citato loco. Ubi hic idem Quadrans aliter et
aliquanto commodius ordinabatur. Non igitur lubuit plura de hoc explicationis
locore petere, ne fastidiose eadem, quæ prius dicta, recoquerem. Ut vero
spatium subjectum nihilominus, veluti antea, compleretur; Hexametrum Carmen
additum est, quod Nobilis et Doctus Adolescens FRANCISCVS GANSNEB TENGNAGEL,
qui aliquandiu mihi fuit domesticus, meæque e Daniâ migrationis comes, quo hîc
subjungeretur, ex tempore concinnavit.
CEDITE vos humiles Artes, curæque supinæ
Cedite; Nam Musas tantum supra extulit omnes
Uranie Divina caput, Cœlestia quantum
Exuperant Terras, quantum lux alma tenebras
Vincit: Et os homini DEVS ipse, ut Sidera spectet,
Tam sublime dedit, quo sursum lumina tollat,
|Æthera suspiciat, normæ vaga Sidera subdet.
Felices igitur, quibus hæc sunt Enthea curas,
Dum quærunt et opes alii, et sectantur honores,
Delicias luxumque petunt, et ludicra quævis
Tractantes, vitam stupide pecorum instar inertûm
Traducunt viles. Ah quo ignorantia cæca
Præcipites agit hos, quibus haut sunt ardua cordi?
